Ποια είναι η τοξική σχέση, που συχνά πυκνά ακούμε να λέγεται ότι υφίσταται ανάμεσα σε κάποια ζευγάρια; Πώς θα διακρίνεις εάν βρίσκεσαι σε μία τοξική σχέση ή αν έχεις έναν ερωτικό δεσμό αληθινής αγάπης; Και, τέλος, γιατί είναι σημαντικό να αναγνωρίσεις εάν συμβαίνει κάτι τέτοιο;
Με αυτά τα επιμέρους ζητήματα θα ασχοληθούμε στο επί της οθόνης σου ανοιχτό άρθρο. Για περισσότερα άρθρα Σχέσεων μπορείς να επισκέπτεσαι όποτε το επιθυμείς την αντίστοιχη ενότητα του περιοδικού Δυναμική Γυναίκα.
Τοξική σχέση – Τα 5 βασικά χαρακτηριστικά της
Χαρακτηριστικό #1: Μη εποικοδομητικοί διάλογοι, με στόχο την επιβολή της ατομικής γνώμης
Οι τακτικές κι εποικοδομητικές συζητήσεις είναι ωφέλιμες και απαραίτητες σε κάθε διαπροσωπική σχέση. Συγγενική, συνεργατική, φιλική, πόσο μάλλον στα πλαίσια μίας δυαδικής ερωτικής σχέσης. Τα άτομα εξωτερικεύουν τις σκέψεις, τους προβληματισμούς, τα κομπλιμέντα, τα παράπονα, τα συναισθήματα που τρέφουν. Κι έτσι είναι σε θέση να βλέπουν την οπτική του συντρόφου τους επί παντός θέματος. Οι κουβέντες που γίνονται με γνώμονα την κατανόηση, τη φροντίδα, το ενδιαφέρον για τον άλλον, καθώς επίσης και το ενδιαφέρον για αναγνώριση των σημείων που οι ίδιοι είναι σωστοί ή είναι λανθασμένοι λαμβάνουν χώρα στις σχέσεις αληθινής αγάπης.
Αντίθετα, στην τοξική σχέση είναι αναμφίβολο πως, σε γενικές γραμμές, οι συζητήσεις των δύο συντρόφων πραγματοποιούνται με γνώμονα την προσπάθεια επιβολής. Επιβολής της προσωπικής επιλογής, προτίμησης, άποψης ή γνώμης, την υπεράσπιση του εαυτού, την απουσία αλληλοκατανόησης, καθώς και το χειρισμό του άλλου. Όλα αυτά τα γνωρίσματα δε δύνανται, σαφώς, να διασφαλίσουν πως ο δεσμός αυτός θα είναι υγιής. Ούτε ότι τα μέλη του θα είναι χαρούμενα, πλήρη, αγαπημένα και ψυχικά ήρεμα.
Χαρακτηριστικό #2: Σε μία τοξική σχέση, η εμπιστοσύνη δίνει τη θέση της στην κτητικότητα και τη ζήλια
Σε μία σχέση όπου υπάρχει αληθινή αγάπη, υπάρχει ταυτόχρονα και η αρμόζουσα εμπιστοσύνη του ενός προς τον άλλον. Προς τη συμπεριφορά του άλλου. Κι αυτό ισχύει κι από τις δύο πλευρές. Πρόκειται για μία εμπιστοσύνη που ασφαλώς και δε γεννάται δια μαγείας από τη μία μέρα στην άλλη. Αλλά κτίζεται με την από κοινού καθημερινή προσπάθεια. Πρόκειται για μία εμπιστοσύνη που βοηθάει στο να είναι υγιής η σχέση και συνεπώς ευτυχισμένα και ισορροπημένα τα μέλη της.
Εντούτοις, σε μία σχέση όπου υπάρχει τοξικότητα, η εμπιστοσύνη προς τον / την σύντροφο πολλές φορές απαιτείται από το άλλο μέλος· σπάνια κατακτάται με την κοινή προσπάθεια και των δύο. Τη θέση της θα λέγαμε πως έχουν πάρει η κτητικότητα, ο ανταγωνισμός και φυσικά η ζήλια, η οποία ουκ ολίγες φορές περνάει στο στάδιο της παθολογίας (δες και το άρθρο μας «Με ζηλεύει πολύ: Λόγοι – Σημάδια – Διαχείριση», όπου εξηγούμε τα είδη ζήλιας πιο αναλυτικά). Ως απόρροια αυτών, το ζευγάρι δεν περνάει όμορφα και ήρεμα μέσα στη σχέση, και δεν έχουν μία σχέση αμοιβαίας εμπιστοσύνης.
Χαρακτηριστικό #3: Έλλειψη άνευ όρων αποδοχής του άλλου και επιδίωξη αλλαγής του
Μία πολύ σημαντική διαφορά ανάμεσα στην αληθινή αγάπη και στην τοξική αγάπη έγκειται στη στάση και συμπεριφορά του ενός συντρόφου απέναντι στο χαρακτήρα του άλλου. Σε μία σχέση πραγματικής αγάπης και ενδιαφέροντος, βλέπουμε και τα δύο μέλη να αποδέχονται τον / την αγαπημένο / αγαπημένη τους ακριβώς έτσι όπως είναι. Με τα προτερήματα, τα ελαττώματα, τις ιδιοτροπίες, τις ιδιαιτερότητες και τα προσόντα του. Ασφαλώς, τα αρνητικά συνιστάται να αναφέρονται έτσι ώστε να βελτιώνεται το άτομο που τα έχει και η μεταξύ τους σχέση. Δεν επιχειρείται, ωστόσο, σε καμία περίπτωση από τον έναν η ριζική αλλαγή στη συμπεριφορά και το χαρακτήρα του άλλου…
… κάτι που συμβαίνει δυστυχώς σε μία τοξική σχέση. Σε μία σχέση μάλλον καταστροφική παρά εποικοδομητική. Η αποδοχή της ατομικότητας του άλλου και της διαφορετικότητάς του είναι λέξεις ανύπαρκτες στο λεξιλόγιο ενός ατόμου που βλάπτει εν τέλει το σύντροφό του. Αυτό που είναι γνώριμο και υπαρκτό είναι η συνεχής προσπάθεια αλλαγής του άλλου σύμφωνα με τις επιθυμίες του ενός.
Μα ποιος έχει το δικαίωμα, την ελευθερία, αλλά και την επιθυμία να αλλάξει τον καλό του ή την καλή του μόνο και μόνο για να ταιριάζει στα δικά του πρότυπα, στα δικά του «θέλω», στα δικά του «μ’ αρέσει»; Και αυτός που το επιχειρεί, δεν είναι εμφανές ότι δημιουργεί μία τοξική αγάπη, μία τοξική σχέση; Μία σχέση η οποία πρώτα απ’ όλους φθείρει τον ίδιο κι έπειτα το / τη σύντροφό του;
Ένα σχετικό άρθρο του περιοδικού μας που μπορεί να ταιριάζει στο παρόν σημείο είναι το: «Πώς να αλλάξεις έναν άντρα – Σωστοί και λάθος τρόποι».
Χαρακτηριστικό #4: Περιορισμένη κοινωνικότητα του καθενός· έντονη επιθυμία να κάνουν τα πάντα και να είναι παντού μαζί
Μπορεί δύο άτομα να είναι πλέον ζευγάρι (σε σχέση, αρραβωνιασμένοι ή παντρεμένοι). Όμως αυτό δε στέκεται εμπόδιο σε κανέναν τους στο να έχουν ενδιαφέροντα και δραστηριότητες που κάνουν μόνοι τους. Δηλαδή δίχως την παρουσία του συντρόφου τους. Αυτό μπορεί να υπάρξει και να ευοδωθεί στα πλαίσια μιας αληθινής αγάπης, στα πλαίσια της οποία το ζευγάρι διατηρεί τα ξεχωριστά ενδιαφέροντά του, τους φίλους του και γενικώς τις υπόλοιπες σημαντικές σχέσεις της ζωής του.
Εν αντιθέσει με αυτά, στην τοξική σχέση δύσκολα το ζευγάρι διατηρεί τους ξεχωριστούς φίλους που ο καθένας είχε και πριν τη σχέση του. Δύσκολα διατηρεί ο καθένας τα διακριτά ενδιαφέροντα και τις δραστηριότητες που ανέκαθεν είχε πριν συνάψει σχέση. Υπάρχει εμπλοκή του ενός στις ασχολίες, τα ενδιαφέροντα, τον ελεύθερο χρόνο, τις φιλίες και γενικότερα τις σημαντικές σχέσεις του άλλου. Η κοινωνική ζωή του καθενός ξεχωριστά είναι αρκετά περιορισμένη.
Μάλιστα, πολλές φορές, ο λίγος ελεύθερος χρόνος που … ξεκλέβεται από τον έναν ή η μία σύντομη βόλτα του άλλου χωρίς τον / την αγαπημένο / αγαπημένη του οφείλεται σε προηγούμενο τσακωμό του ζευγαριού, με αφορμή τον οποίο αποφασίστηκε αιφνίδια να διαχωριστούν για να … πάρουν λίγο αέρα.
Επίσης, αξίζει να προσθέσουμε και το εξής: στις σχέσεις αληθινής αγάπης οι δύο σύντροφοι μπορούν και επιδιώκουν πού και πού να έχουν μοναχικές στιγμές, να περνούν λίγο χρόνο δίχως την παρουσία του άλλου μέλους. Κάτι τέτοιο δεν υφίσταται σε μία τοξική σχέση. Η τελευταία συμπορεύεται με έννοιες και καταστάσεις όπως η προσκόλληση, η αδυναμία αποχώρησης του ενός από τον άλλον, η πλήρης απροθυμία τους να χωριστούν για μία ορισμένη ώρα και να καταφέρουν να αντέξουν ο ένας χωρίς τον άλλον.
Χαρακτηριστικό #5: Ο συμβιβασμός απουσιάζει στην τοξική σχέση, η οποία μάλλον διέπεται από το στοιχείο της χειραγώγησης
Ο συμβιβασμός εντός ορίων που αφορά και στους δύο κι όχι μόνο στον έναν διέπει ως επί το πλείστον τις υγιείς σχέσεις. (Χρήσιμο άρθρο μας το: «Συμβιβασμός στη σχέση και τα όριά του».) Η διαπραγμάτευση, η λήψη αποφάσεων κατόπιν κοινής επιλογής, καθώς επίσης και η επίλυση προβλημάτων από κοινού είναι κοντινά γνωρίσματα που συνυπάρχουν σε μία σχέση όπου ο ένας αγαπάει αληθινά τον άλλον.
Όταν, όμως, πρόκειται για μία τοξική σχέση, σπάνια υφίστανται τα ανωτέρω ή, κατ’ εξαίρεση μπορεί να εμφανιστούν. Ο κανόνας δείχνει ότι δεν υπάρχει διάθεση, πρόθεση και τελικά προσωπική επιλογή του καθενός για συμβιβασμό και λήψη κοινών αποφάσεων. Συνήθως, γίνονται προσπάθειες ο ένας να επιβληθεί στον άλλον, να αποκτήσει τον έλεγχο, να χειραγωγήσει. Ενώ ο άλλος, εάν δεν έχει παραπλήσια στάση, ενδεχομένως και να είναι ο παθητικός αποδέκτης της συμπεριφοράς του πρώτου.
Αυτό είναι το τελευταίο από τα 5 βασικά χαρακτηριστικά που διακρίνουν μια τοξική σχέση από μία υγιή σχέση αληθινής αγάπης.
Γιατί είναι σημαντικό να διακρίνεις εάν έχεις μια τοξική σχέση ή όχι;
Έχοντας πληροφορηθεί για τα γνωρίσματα που εμπεριέχει μια τοξική σχέση, αντιλαμβάνεσαι φυσικά τις αρνητικές συνέπειές της σε καθένα από τα μέλη του ζευγαριού ξεχωριστά, αλλά και συνολικά στη σχέση τους.
Αναγνωρίζοντας ότι βρίσκεσαι σε μία τέτοια, αυτομάτως αναγνωρίζεις και τις επιπτώσεις που μπορεί να επιφέρει. Οπότε και να τις προλάβεις, δεδομένου ότι φροντίσεις να κάνεις κάτι για την αντιμετώπιση της τοξικότητας στα πλαίσια της σχέσης σου με τον καλό σου.
Από την άλλη πλευρά, εάν βεβαιωθείς ότι δεν είσαι σε μία τοξική σχέση, αλλά διατηρείς μια σχέση αληθινής αγάπης, τότε γιατί να μην το χαρείς με την ψυχή σου; Τα χαρακτηριστικά και όλα όσα αναφέραμε για την τοξικότητα στις ερωτικές σχέσεις είναι καταστάσεις που δε σε αφορούν, που δε σε … ακουμπούν, που δε σε απασχολούν. Κι αυτά είναι πολύ θετικά!