Όταν οι γονείς αποφασίζουν τα χωρίζουν, χρειάζεται να λαμβάνουν μέριμνα για τα παιδιά τους. Οι συνέπειες διαζυγίου στα παιδιά είναι αναμφίβολες και ποικίλες. Κάθε γονιός οφείλει να τις γνωρίζει εκ των προτέρων, να λάβει τα απαραίτητα μέτρα από πριν, κατά τη διάρκεια, κι έπειτα από τη λήψη του διαζυγίου αυτού.
Ποιες είναι, όμως, αυτές οι συνέπειες διαζυγίου στα παιδιά; Τι επίδραση μπορεί να έχει πάνω τους η οριστική απόφαση των άλλοτε αγαπημένων γονιών – προτύπων τους να χωρίσουν;
Ας δούμε τι έχει η Ψυχολογία να πει αναφορικά με το εν λόγω ζήτημα, όπως παρουσιάζεται στο περιοδικό Δυναμική Γυναίκα. Εξίσου χρήσιμο μπορεί να σας φανεί το άρθρο: «Διαζύγιο γονέων : Γιατί το παίρνουν;».
Τι είναι το διαζύγιο των γονιών για τα παιδιά τους
Οι γονείς αποτελούν τις κολόνες πάνω στις οποίες στηρίζεται και θεμελιώνεται ολόκληρη η οικογενειακή εστία. Όταν οι γονείς αποφασίζουν τα χωρίσουν, αυτομάτων καταρρέει η εικόνα των παιδιών για το οικογενειακό τους περιβάλλον. Ο κόσμος που μέχρι τότε θεωρούσαν σχεδόν δεδομένο για τη δική τους ύπαρξη και ζωή. Ένα τέτοιο συμβάν – ορόσημο για τη ζωή τους – δεν μπορεί παρά να τα βαρύνει με ένα φορτίο, που άλλα παιδάκια είναι σε θέση να σηκώσουν, ενώ άλλα όχι. Οι ποικίλες συνέπειες διαζυγίου στα παιδιά πιστοποιούν την προηγούμενη θέση.
Ποιες είναι σε γενικές γραμμές οι συνέπειες διαζυγίου στα παιδιά
Όπως πολλάκις έχει βρεθεί ερευνητικά, το διαζύγιο των γονιών δύναται να επηρεάσει τη συναισθηματική, κοινωνική, ψυχική και ψυχολογική, καθώς επίσης και την σεξουαλική ανάπτυξη των παιδιών τους.
Όμως, για ένα υγιές παιδί και για έναν μετέπειτα υγιή ενήλικα, είναι εκ των ων ουκ άνευ να έχουν κατακτηθεί ορισμένα standards σε όλες αυτές τις πτυχές. Είναι απαραίτητο να έχει αναπτυχθεί ομαλά τόσο συναισθηματικά, ψυχικά και βιολογικά, όσο και κοινωνικά και σεξουαλικά.
Εάν, επομένως, οι αρνητικές συνέπειες διαζυγίου στα παιδιά είναι έντονες, τότε εγκυμονούν κίνδυνοι για την παρούσα αλλά και τη μελλοντική εξέλιξη κι ανάπτυξή τους.
Οι αρνητικές συνέπειες διαζυγίου στα παιδιά: με μια πιο προσεκτική ματιά
Οι επιπτώσεις και ο αντίκτυπος που έχει στα παιδιά ο οριστικός χωρισμός των γονιών τους ποικίλει ανάλογα με διάφορους παράγοντες. Η ηλικία στην οποία βρίσκονται τα παιδιά τη στιγμή του διαζυγίου είναι πολύ σημαντική. Ο χαρακτήρας και η προσωπικότητά τους το ίδιο. Παράλληλα με αυτά, ο τρόπος με τον οποίο οι γονείς θα διαχειριστούν την όλη κατάσταση πριν και μετά το διαζύγιο είναι αποφασιστικής σημασίας για το πώς το τελευταίο θα επιδράσει στα παιδιά.
Ενδεικτικά, ορισμένες από τις πιο συχνά εμφανιζόμενες αρνητικές συνέπειες διαζυγίου στα παιδιά είναι οι παρακάτω:
1) Εκδήλωση αισθημάτων ενοχής
Τα παιδιά, πόσο μάλλον τα μικρότερα σε ηλικία, δεν μπορούν να αναγνωρίσουν και να αντιληφθούν τους λόγους για τους οποίους οι γονείς τους χωρίζουν οριστικά. Έτσι, οδηγούνται να αισθάνονται τα ίδια υπεύθυνα και υπαίτια για το διαζύγιο των γονιών τους. Θεωρούν ότι φταίνε τα ίδια, μιας που βλέπουν τους γονείς τους να καβγαδίζουν πάνω από κεφάλι τους. Θεωρούν ότι έχουν κάνει εκείνα κάτι κακό που οδήγησε τους γονείς τους στο να μην είναι μαζί. Κι αυτή είναι μία από τις συχνότερες αρνητικές συνέπειες διαζυγίου στα παιδιά, όπως παρατηρείται από τους ειδικούς ψυχικής υγείας που τυγχάνει να αναλαμβάνουν τέτοια περιστατικά.
2) Εμφάνιση ψυχοσωματικών συμπτωμάτων και διαταραχών
Εξίσου συχνά βλέπουμε παιδάκια χωρισμένων γονιών να εμφανίζουν φοβίες που παλαιότερα δεν είχαν. Να εμφανίζουν άγχος ανεξήγητο που παλαιότερα δεν είχαν. Να ξεσπούν ξαφνικά σε κλάματα, όπου κι αν βρίσκονται. Τα εμφανίζουν πονοκεφάλους, νυχτερινή ενούρηση, ζαλάδες, κοιλιακά άλγη.
3) Ανάπτυξη ανασφάλειας για τις μελλοντικές διαπροσωπικές σχέσεις
Μετά το διαζύγιο, οι γονείς παύουν να είναι μαζί ως φυσικές παρουσίες, απέχουν όμως παράλληλα κι από το πλευρό των παιδιών τους. Στις περιπτώσεις που συμβαίνει αυτό, μιλάμε τόσο για φυσική όσο και για συναισθηματική απομάκρυνση προς το παιδί. Αυτό, ωστόσο, μέχρι πρότινος είχε αναπτύξει έναν ιδιαίτερο δεσμό με το γονέα – πρότυπό του. Η απότομη αποστασιοποίηση μεταξύ τους εξαιτίας του χωρισμού των γονιών του αυτόματα το οδηγεί σε μία αρνητική αντίληψη για το διαζύγιο, τις σχέσεις, το γάμο… Έτσι, πολλά παιδάκια που βιώνουν άσχημα το χωρισμό των γονιών τους, φαίνεται να αποκτούν ανασφάλειες και δυσκολία να εμπιστεύονται τους άλλους. Μια δυσκολία εμπιστοσύνης που συνεχίζεται και διαποτίζει τις μελλοντικές διαπροσωπικές τους σχέσεις.
4) Θυμός, απειθαρχία, παραβατική συμπεριφορά, πρόωρη σεξουαλική ζωή
Τα αναφέρουμε μαζί καθώς πολλές φορές εμφανίζονται και μαζί μετά το χωρισμό των γονιών. Ένα «κακό» διαζύγιο μπορεί να πυροδοτήσει την ανυπακοή και την απειθαρχία των παιδιών, που μπορεί προηγουμένως να μην είχαν εμφανίσει καθόλου τέτοια ίχνη. Συχνά, γίνεται λόγος για εκρήξεις θυμού και ξαφνική εμφάνιση παραβατικότητας,. Η χρήση ουσιών ή η έναρξη του καπνίσματος, καθώς επίσης και η πρόωρη έναρξη της σεξουαλικής δραστηριότητας περιλαμβάνονται στις πιθανές αρνητικές συνέπειες διαζυγίου στα παιδιά.
5) Υιοθέτηση ενός άλλου ρόλου
Του γονεϊκού ρόλου. Ένας γονιός πληγωμένος συναισθηματικά και προσωπικά, ενίοτε και σε οικονομική δυσκολία, «γραπώνεται» από το παιδί του έπειτα από το διαζύγιο. Αυτόματα, το παιδί αυτό αναλαμβάνει να παίξει παράλληλα το ρόλο του συζύγου, του ατόμου που καλύπτει συναισθηματικά, χωροχρονικά κι επικοινωνιακά τα κενά που η απομάκρυνση των γονιών πιθανόν προκάλεσε στον έναν εξ αυτών. Παραμελεί, συνεπώς, τις δικές τους ανάγκες και επιθυμίες, τις δικές τους συνήθειες, αυτό που λέμε «την παιδικότητά του». Μαθαίνει, ασυνείδητα, ότι πρέπει να ικανοποιεί τις ανάγκες των αγαπημένων του προσώπων, παραμερίζοντας τις προσωπικές του. Κι αυτό μπορεί κάλλιστα να συνεχιστεί και στην ενήλικη ζωή τους, σε κάθε είδους διαπροσωπική σχέση που θα διαμορφώνει.
Μήπως, όμως, το διαζύγιο δεν επηρεάζει μόνο αρνητικά τα παιδιά;
Σε αντίθεση με όσα αναλύσαμε, είναι σημαντικό να τονίσουμε και το εξής: μπορούν να υπάρξουν θετικές συνέπειες διαζυγίου στα παιδιά, συνήθως παράλληλα με τις αρνητικές.
Τα παιδιά μπορεί να γίνουν πιο υπεύθυνα. Να αγαπήσουν περισσότερο τους γονείς τους, να επιδιώκουν να περνούν εποικοδομητικό χρόνο με εκείνους. Επιπλέον, είναι πολύ πιθανό να μάθουν να εκτιμούν τις ανθρώπινες σχέσεις και να μην τις θεωρούν δεδομένες. Να αποφύγουν συνειδητά να επαναλάβουν ό,τι είδαν στους γονείς τους ως ζευγάρι που δεν τους άρεσε. Ανάπτυξη κριτικής σκέψης, ανάληψη ευθυνών, επιθυμία για διαμόρφωση υγιών διαπροσωπικών σχέσεων στη ζωή τους.
Όλα αυτά, βέβαια, δεν μπορούμε να τα περιμένουμε ούτε να προσπαθήσουμε να τα χώσουμε στο κεφάλι ενός 3χρονου ή ενός 8χρονου παιδιού που οι γονείς του πήραν διαζύγιο. Απευθύνονται, φυσικά, στα μεγαλύτερης ηλικίας παιδιά. Τα οποία με κατάλληλη υποστήριξη από γονείς και ψυχολόγο, αλλά και με την προσωπικότητά τους που το επιτρέπει, είναι σε θέση να κερδίσουν μαθήματα και οφέλη από το χωρισμό των γονιών τους.
Η αποφυγή των συγκρούσεων, της εχθρότητας και του διχασμού πριν και μετά από το διαζύγιο είναι απαραίτητα από πλευράς των γονιών. Η εκδήλωση της ειλικρινούς και διαρκής αγάπης τους προς τα παιδιά τους, η φροντίδα και το ενδιαφέρον για αυτά, διευκολύνουν την προσαρμογή και την ανασυγκρότηση του οικογενειακού πλαισίου έπειτα από ένα τέτοιο συμβάν. Κάθε στάση των γονιών που αντίκειται στα προαναφερθέντα θα επιβαρύνει την κατάσταση και τις αρνητικές συνέπειες διαζυγίου στα παιδιά τους.