Αισιοδοξία και μακροζωία: δύο έννοιες και καταστάσεις που η επιστήμη πλέον συνδέει άμεσα. Μπορεί να φαντάζει λογικό και αναμενόμενο σε εμάς το να ζει κάποιος περισσότερα χρόνια εφόσον ζει με ευχαρίστηση και όχι με απαισιοδοξία. Ωστόσο πλέον είναι και ερευνητικά αποδεδειγμένο, όπως αναφέρει η μελέτη που δημοσιεύτηκε στο τέλος του καλοκαιριού 2019 σε γνωστό επιστημονικό περιοδικό του εξωτερικού.
Πώς όμως συνδέονται οι δύο αυτές έννοιες; Γιατί οι «αισιοδοξία και μακροζωία» να ταυτίζονται τελικά ή, για να είμαστε πιο σαφείς, η πρώτη να οδηγεί στη δεύτερη και αντιστοίχως η δεύτερη να ευνοείται από την πρώτη;
Αισιοδοξία και μακροζωία: Το βασικό εύρημα της έρευνας
Αν θέλαμε να επισημάνουμε για αρχή μόνο το ένα βασικό εύρημα της μελέτης θα το συνοψίζαμε ως εξής:
Η αισιοδοξία αποτελεί το κλειδί της μακροζωίας. Όσοι βλέπουν ή προσπαθούν να βλέπουν το ποτήρι … μισογεμάτο, αποδεδειγμένα έχουν περισσότερες πιθανότητες να ζήσουν περισσότερα χρόνια. Σχηματικά: Αυξημένη αισιοδοξία à Αυξημένο προσδόκιμο ζωής, το οποίο φάνηκε να ξεπερνά τα 85 έτη!
Τι είχαν δείξει τα προηγούμενα ερευνητικά δεδομένα
Τα ευρήματα των προηγούμενων ερευνών σχετικά με την αισιοδοξία αναφέρουν τη σύνδεσή της με μειωμένο κίνδυνο πρόωρου θανάτου και εμφάνισης καρδιακών νοσημάτων. Όσοι, δηλαδή, αντιμετωπίζουν τη ζωή, με τις ευκολίες και τις δυσκολίες της, με πιο ευχάριστο και αισιόδοξο τρόπο, έχει φανεί πως έχουν μειωμένες πιθανότητες να εμφανίσουν καρδιακά προβλήματα ή να φύγουν πρόωρα από τη ζωή.
Άλλες έρευνες, σε δείγματα μικρότερα αλλά ικανά προς γενίκευση, έχουν φανερώσει την καλύτερη εξέλιξη των ασθενών με HIV όταν καθημερινά δρουν και σχεδιάζουν για το μέλλον τους πιο αισιόδοξα.
Το κενό που υπήρχε στα μέχρι τώρα ερευνητικά δεδομένα
Όπως παρατηρεί η επικεφαλής ερευνήτρια και επίκουρη καθηγήτρια Ψυχιατρικής στο Πανεπιστήμιο της Βοστόνης, Lewina Lee, η ιατρική έρευνα έχει βρει, βρίσκει και θα συνεχίσει να βρίσκει πολυάριθμους παράγοντες κινδύνου. Παράγοντες ιατρικής – οργανικής φύσεως που συμβάλλουν στις διάφορες νόσους και στον πρόωρο θάνατο. Το κενό εντοπίζεται σε ό,τι αφορά στους ψυχολογικούς παράγοντες που ευνοούν ή όχι την υγεία και τη μακροζωία. Και αυτό ακριβώς ήρθε να καλύψει η εν λόγω μελέτη.
Αισιοδοξία και μακροζωία: Η πρόσφατη έρευνα
Το περιεχόμενο της έρευνας
Διερευνήθηκε κάτι διαφορετικό από τα προηγούμενα, σίγουρα εξαιρετικά σημαντικό. Λαμβάνοντας υπ’ όψιν το κενό που προαναφέρθηκε, ηια πρώτη φορά τέθηκε υπό εξέταση η σχέση ανάμεσα στις έννοιες αισιοδοξία και μακροζωία. Ή αλλιώς η σύνδεση μεταξύ αισιόδοξου τρόπου ζωής και προσδόκιμου ζωής.
Η σημασία της έρευνας
Η έρευνα αυτή φαίνεται να έχει μεγάλη σημασία για τη δημόσια υγεία, όπως επισημαίνει η ερευνητική ομάδα. Έδειξε ότι ένα ψυχολογικό χαρακτηριστικό (αυτό της αισιοδοξίας) έχει την ικανότητα και την ισχύ να μεγαλώσει το προσδόκιμο ζωής. Επίσης, όπως δηλώνουν τα μέλη και η επικεφαλής της μελέτης, η αισιοδοξία αποτελεί ένα γνώρισμα που καλλιεργείται, μαθαίνεται με τον καιρό, αποκτάται σταδιακά. Υπάρχουν απλές τεχνικές και θεραπείες που συμβάλλουν ως προς αυτή την κατεύθυνση, ωστόσο δεν είναι της παρούσης.
Τα στοιχεία της έρευνας
Η έρευνα ήταν πολυετής. Τα δεδομένα της συνδυάστηκαν από τους ερευνητές από 2 διαφορετικά projects σε ένα δείγμα πολλών δεκάδων χιλιάδων ανθρώπων.
Το ένα είχε ως δείγμα του γυναίκες με μέσο όρο ηλικίας τα 70 χρόνια. Άρχισε το 2004 και ολοκληρώθηκε 10 χρόνια έπειτα. Το άλλο είχε ως δείγμα του άνδρες με μέσο όρο ηλικίας τα 62 έτη. Ξεκίνησε το 1986 και ολοκληρώθηκε έπειτα από 20 χρόνια.
Οι συμμετέχοντες είχαν χωριστεί σε ομάδες ανάλογα με τον βαθμό αισιοδοξίας που είχαν. Αυτό είχε γίνει βάσει των κριτηρίων που είχαν τεθεί από την επιστημονική ομάδα, αφού πρώτα είχε μετρήσει με τα κατάλληλα ψυχομετρικά εργαλεία τα επίπεδα αισιοδοξίας που ο κάθε συμμετέχων επεδείκνυε.
Τα αποτελέσματα της έρευνας
Όπως φάνηκε, η πιο αισιόδοξη από τις ομάδες των γυναικών έζησε περίπου 15% περισσότερο από την πιο απαισιόδοξη ομάδα των γυναικών. Για τους άνδρες, το ποσοστό αυτό ήταν 11%.
Όταν σε επόμενες μετρήσεις λήφθηκε υπ’ όψιν και το επίπεδο σωματικής άσκησης, το κάπνισμα, το αλκοόλ και η διατροφή, φάνηκε ότι οι γυναίκες που ήταν πιο αισιόδοξες είχαν κατά 9% μεγαλύτερο προσδόκιμο ζωής από τις λίγο αισιόδοξες. Το ποσοστό αυτό για τους άνδρες έφτανε το 10%.
Να πούμε ότι οι μεταβλητές αυτές (διατροφή, άσκηση κ.λπ.) σκόπιμα συμπεριελήφθησαν με τον κατάλληλο τρόπο στις επόμενες μετρήσεις και όπως φαίνεται άλλαξαν κάπως το τελικό αποτέλεσμα. Γιατί, όμως, οι ερευνητές τις χρησιμοποίησαν; Επειδή αντιλήφθηκαν ότι όταν κάποιος υιοθετεί υγιεινούς τρόπους ζωής, είναι πιθανότερο να ζει και περισσότερο. Οπότε, έπρεπε να εξαλειφθεί αυτός ο παράγοντας και να μελετηθεί κατά πόσο ξεκάθαρα η αισιοδοξία είναι αυτή που οδηγεί στη μακροζωία. Όπως και αποδείχθηκε, με μια μικρή διαφορά στα ποσοστά.
Επιπρόσθετα, στα αποτελέσματα της μελέτης συμπεριλαμβάνεται και το εξής: τα πιο αισιόδοξα άτομα, ανεξαιρέτως φύλου, φάνηκε να έχουν αυξημένες πιθανότητες να ζήσουν έως ή και παραπάνω από τα 85 έτη. Για τις γυναίκες, μάλιστα, το ποσοστό ανερχόταν στο 20% συγκριτικά πάντοτε με τις λιγότερο αισιόδοξες.
Πώς σχετίζονται οι έννοιες «αισιοδοξία και μακροζωία»;
Αυτό ίσως είναι το πιο καίριο ερώτημα που κανείς εύκολα θα αναρωτηθεί μόλις πληροφορηθεί για το εύρημα της έρευνας. Γιατί ο καθένας, ακούγοντας ότι η αισιοδοξία συμβάλλει στο αυξημένο προσδόκιμο ζωής, μπορεί εύκολα να αναρωτηθεί γιατί συμβαίνει αυτό. Όχι ότι φαίνεται παράλογο, κάθε άλλο. Αλλά να μην γνωρίζουμε τον τρόπο – τους λόγους σύνδεσης αισιοδοξίας και μακροζωίας;
Όπως υπογραμμίζει στο επιστημονικό περιοδικό η Lee, οι ακριβείς λόγοι της συσχέτισης μεταξύ αισιοδοξίας και μακροζωίας είναι άγνωστοι. Από τα δεδομένα – αποτελέσματα της παρούσας έρευνας, όμως, υπάρχουν βάσιμες ενδείξεις για το τι ισχύει.
Πιο ειδικά:
1) Οι υγιεινές συνήθειες
Οι υγιεινές συνήθειες, όπως η τακτική σωματική άσκηση, η αποχή από το κάπνισμα, η μη υπερκατανάλωση αλκοόλ και η ισορροπημένη διατροφή εξηγούν εν μέρει και τις δύο έννοιες. Οι άνθρωποι που τρέφονται σωστά, γυμνάζονται και δεν επιβαρύνονται με τοξικές ουσίες, είναι περισσότερο πιθανό να βλέπουν πιο ευχάριστα τη ζωή. Κι αφού η έρευνα εντόπισε ότι η αισιοδοξία οδηγεί στη μακροζωία, τότε οι άνθρωποι αυτοί έχουν αυξημένες πιθανότητες για μεγαλύτερη διάρκεια ζωής. Όπως πολλοί επιστήμονες τονίζουν, η σωματική ευεξία διαδραματίζει σημαίνοντα ρόλο στην ποιότητα αλλά και στη διάρκεια ζωής. Γι’ αυτό και χρειάζεται να ενθαρρύνουμε τους ανθρώπους να υιοθετούν πιο υγιεινές συνήθειες.
2) Το κοινωνικό δίκτυο
Εξίσου αποφασιστικός είναι ο ρόλος του κοινωνικού δικτύου για τον κάθε άνθρωπο. Εν προκειμένω, η επικεφαλής ερευνήτρια επεσήμανε τη σπουδαιότητά του για την αισιοδοξία αλλά και τη μακροζωία. Ένας άνθρωπος που συνάπτει και διατηρεί υγιείς κοινωνικές σχέσεις τείνει να βλέπει τα πράγματα με πιο αισιόδοξο τρόπο και, ως εκ τούτου, τείνει να ζει και περισσότερο.
3) Η… «λιγότερη» κατάθλιψη
Η Λι μίλησε συγκεκριμένα για τα «λιγότερα συμπτώματα κατάθλιψης», τα οποία και θεώρησε υπαίτια πρώτον για την απαισιόδοξη στάση ζωής κι έπειτα για τον πρόωρο θάνατο.
4) Η διαχείριση του άγχους και άλλοι παράγοντες
Στους παράγοντες που εξηγούν εν μέρει τη σύνδεση ανάμεσα στις έννοιες «αισιοδοξία και μακροζωία» η επιστήμονας συμπεριέλαβε τη σωστή διαχείριση άγχους. Έκρινε πως τα άτομα που διαχειρίζονται καλύτερα το καθημερινό στρες μπορούν να είναι πιο αισιόδοξα και να έχουν μεγαλύτερη διάρκεια ζωής. Σε σύγκριση φυσικά με τα άτομα που αδυνατούν ή δυσκολεύονται έντονα να διαχειρίζονται το στρες τους. Βέβαια, όπως επισημάνθηκε, σίγουρα υπάρχουν κι άλλοι παράγοντες που υπεισέρχονται στο ζήτημα της μακροβιότητας. Παράγοντες οι οποίοι πιθανότατα να συμπληρώνουν το παζλ για την εξήγηση της σχέσης ανάμεσα στην αισιοδοξία και την μακροζωία.
Μία ένσταση γύρω από το εύρημα για την αισιοδοξία και την μακροβιότητα
Ορισμένοι έχουν αντεπιχειρηματολογήσει λέγοντας ότι η αισιοδοξία είναι απότοκο της καλής υγείας· όχι αιτία της. Με απλά λόγια, ότι η φορά της σχέσης μεταξύ υγείας και αισιοδοξίας είναι η αντίθετη. Όσοι είναι υγιείς, είναι ακολούθως και αισιόδοξοι. Γιατί, όπως λένε οι … «αντιρρησίες», οι άνθρωποι που είναι καλά στην υγεία τους έχουν ένα σοβαρό λόγο να αισθάνονται πιο ευτυχείς από τους άλλους. Επίσης, τα άτομα αυτά είναι υγιή γιατί τείνουν να έχουν πιο υγιείς τρόπους ζωής (να τρέφονται πιο σωστά, να έχουν φίλους κ.λπ.), οπότε όλα αυτά συνεισφέρουν στην καλή τους υγεία.
Αισιοδοξία και μακροζωία: Κλείνοντας το θέμα
Οι έρευνες ανά τα χρόνια έχουν αναφέρει ενδείξεις για τη σύνδεση προσδόκιμου ζωής και αισιόδοξου τρόπου ζωής.
Η συγκεκριμένη έρευνα, μάλιστα, έγινε σε μεγάλο δείγμα, επί σειρά ετών, με πολλές και εύστοχες μεταβλητές.
Τα ευρήματά της μπορούν να εγείρουν ερωτήματα ή αμφισβητήσεις, όπως η ένσταση που προαναφέρθηκε.
Ωστόσο, η πραγματικότητα, η λογική και κυρίως τα αποτελέσματά της μελέτης υποδηλώνουν πως η αισιοδοξία χρειάζεται να καλλιεργείται σε όλους μας. Γιατί βοηθάει στο να ζούμε καλύτερα και περισσότερο. Σχετίζεται με την καλή υγεία, με τη ζωή άνευ αναπηριών.
Και μιας που είπαμε το ρήμα «καλλιεργείται» για την αισιοδοξία, να αναφέρουμε το μείζον ερώτημα: προϋπάρχει ή χτίζεται; Γεννιέται κανείς αισιόδοξος ή γίνεται στην πορεία; Το θίξαμε και παραπάνω, αλλά θα το αναφέρουμε και στο τώρα στο κλείσιμο. Η ευρεία επιστημονική κοινότητα αλλά και η συγκεκριμένη ερευνητική ομάδα μιλούν ρητά για μια γενετική προδιάθεση που μπορεί να υπάρχει στην αισιοδοξία (όπως και για κάθε άλλο ψυχολογικό ή οργανικό χαρακτηριστικό μας). Εντούτοις, μπορεί να αποκτηθεί με προσπάθεια και να καλλιεργηθεί με τους κατάλληλους τρόπους.