Συχνά ακούμε άτομα να λένε ότι πάσχουν από κατάθλιψη, ότι μάλλον εμφανίζουν τα συμπτώματά της, ότι η διάθεσή τους είναι υποτονική και άλλα τέτοια. Πότε έχουμε κατάθλιψη στην πραγματικότητα; Ποιες συνθήκες – κριτήρια πρέπει να πληρούνται προκειμένου να γίνει η διάγνωση της κατάθλιψης σε έναν άνδρα ή μία γυναίκα; Με αυτό το ερώτημα θα ασχοληθούμε κατά κύριο λόγο στο παρόν άρθρο του περιοδικό Δυναμική Γυναίκα.
Άλλα άρθρα σχετικά με την ψυχική υγεία που ίσως σας ενδιαφέρουν είναι τα ακολούθως αναφερόμενα:
- Ψύχωση: Τι είναι – Αιτίες – Εκδηλώσεις – Θεραπεία
- Έλλειψη συγκέντρωσης – Είναι ψυχική διαταραχή ή έχει άλλα αίτια;
- Διαχείριση άγχους – Πλήρης οδηγός 21 συμβουλών
- Ψυχοθεραπεία: Τι είναι, πόσο διαρκεί, πόσο κοστίζει, σε τι βοηθάει ο ψυχολόγος.
Καταρχάς, ας δούμε τι είναι η κατάθλιψη.
Πρόκειται για μία από τις ψυχικές διαταραχές που εμφανίζεται αρκετά συχνά στα παιδιά, τους εφήβους, αλλά και τους ενήλικες. Η ορολογία στην πραγματικότητα είναι μείζον καταθλιπτικό επεισόδιο. Ενώ στην καθημερινότητα τείνουμε να τη λέμε απλώς κατάθλιψη.
Γενικά, περιλαμβάνει μια διαταραχή στο συναίσθημα, όπου κυριαρχεί η δυσφορία. Ενίοτε συνυπάρχει με την έλλειψη ευχαρίστησης από την καθημερινότητα και από τη ζωή ευρύτερα. Τα άτομα που διαγιγνώσκονται με κατάθλιψη μιλούν για έντονη θλίψη, συνεχή απογοήτευση. Αναφέρουν ότι νιώθουν αβοήθητοι, κατατονικοί, αποδυναμωμένοι.
Πότε έχουμε κατάθλιψη πράγματι; Και πότε αυτά τα συναισθήματα είναι παροδικά, λιγότερο έντονα και όχι τόσο κοντά στο να πάρουμε τη σχετική διάγνωση;
Πότε έχουμε κατάθλιψη -και όχι κάτι άλλο;
Σύμφωνα με τα έγκυρα συστήματα ταξινόμησης (DSM-V και ICD-10), «η διάγνωση της κατάθλιψης έχει ως βασικό κριτήριο την ύπαρξη μιας διαταραχής του συναισθήματος, με τη μορφή της δυσφορικής διάθεσης. Παράλληλα με αυτό, συνήθως υπάρχει η αίσθηση της απώλειας της ευχαρίστησης από τη ζωή, κάτι που ονομάζεται ανηδονία».
Έτσι ακριβώς αναφέρεται σε επιστημονικά εγχειρίδια Ψυχολογίας και Ψυχιατρικής, καθώς επίσης και στα συστήματα ταξινόμησης των ψυχικών διαταραχών.
Ένας ειδικός ψυχολόγος ή ψυχοθεραπευτής ή ψυχίατρος θα χρειαστεί να κοιτάξει πολλά κριτήρια προτού προβεί στη διάγνωση της κατάθλιψης.
Πριν, όμως, δείτε τον ειδικό ψυχικής υγείας, μπορείτε να γνωρίζετε ως ένα βαθμό την απάντηση στο «Πότε έχουμε κατάθλιψη και πότε είναι απλώς μια κακή διάθεση, μια υποτονική διάθεση, μια βεβαρημένη ρουτίνα κ.λπ.;».
Πάμε να δούμε ποια είναι τα κριτήρια που πρέπει κανείς να ελέγξει και να προσέξει κατά τη διάγνωση ή εκτίμηση της ψυχικής του κατάστασης. Πότε έχουμε κατάθλιψη πράγματι ή φαίνεται ότι μάλλον έχουμε και πότε όχι;
1) Η διαφοροδιάγνωση θα μας πει πότε έχουμε κατάθλιψη και πότε κάτι άλλο
Ή αλλιώς διαφορική διάγνωση. Πρόκειται για μία διαδικασία απαραίτητη σε κάθε απόπειρα για εκτίμηση της ψυχικής υγείας. Ασφαλώς και την κάνουν μόνο οι ειδικοί ψυχικής υγείας. Καθώς μόνον εκείνοι είναι σε θέση να γνωρίζουν θεωρητικά και εμπειρικά όλο το φάσμα των ψυχικών διαταραχών και τη συμπτωματολογία τους.
Πάντως, αυτό που χρειάζεται εσείς να ξέρετε είναι ότι πολύ συχνά οι ψυχικές διαταραχές «μπερδεύονται», επειδή ίσως να μοιάζουν μεταξύ τους ως προς τις επιπτώσεις τους. Επιπλέον, εξίσου συχνά μια διαταραχή δεν υφίσταται μόνη της αλλά συνυπάρχει μαζί με κάποια άλλη. Πρόκειται για την αποκαλούμενη συννοσηρότητα που ο ειδικοί οφείλουν να αναζητούν και να εντοπίζουν.
2) Εξέταση των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών της προσωπικότητας
Είναι πολύ βασικό κανείς να εξετάσει τα ιδιαίτερα στοιχεία της προσωπικότητας ενός ατόμου και του τρόπου σκέψης του. Κι αυτό μέσα στο πλαίσιο της συνέντευξης και της κλινικής εκτίμησης, πριν καταλήξει στη διάγνωση της κατάθλιψης.
Γιατί υπάρχουν άνθρωποι με εξιδανικεύσεις, μη ρεαλιστικές προσδοκίες, τελειομανία,… Και άλλα γνωρίσματα που αποτελούν μάλλον χαρακτηριστικά της ιδιαίτερης προσωπικότητάς τους. Όχι συμπτώματα ή ενδείξεις για μείζον καταθλιπτικό επεισόδιο.
3) Σημαντικός είναι ο αποκλεισμός άλλων προβλημάτων υγείας για να δούμε πότε έχουμε κατάθλιψη
Υπάρχουν ορισμένα προβλήματα υγείας που μπορεί να έχουν αντίκτυπο στην κλινική μας εικόνα. Επομένως, να οδηγούν λανθασμένα σε μία εντύπωση ότι έχουμε κατάθλιψη, ενώ δεν έχουμε. Εκτός αυτού, ο εντοπισμός τυχόν προβλημάτων υγείας συμβάλλει τόσο στην καλύτερη αιτιολόγηση όσο και στην αποτελεσματικότερη εξατομικευμένη παρέμβαση.
Η χρόνια κόπωση και οι χρόνιοι πόνοι αποτελούν δύο από αυτά τα προβλήματα υγείας. Η αναιμία, η έλλειψη βασικών βιταμινών, μετάλλων και ιχνοστοιχείων από τον οργανισμό, επίσης. Να μην ξεχάσουμε να αναφέρουμε και τυχόν παρενέργειες φαρμάκων, π.χ. φαρμακευτικής αγωγής για παθήσεις της καρδιάς ή της πίεσης. Μπορεί σε αυτές να συμπεριλαμβάνονται παρενέργειες που μοιάζουν με καταθλιπτικά σύνδρομα.
4) Συνυπολογισμός άλλων καταστάσεων
Προτού μιλήσουμε εμείς για κατάθλιψη, αλλά και ένας ειδικός βγάλει τη σχετική διάγνωση, είναι απαραίτητο να συνυπολογιστούν τα παρακάτω:
- Τυχόν τραυματικά γεγονότα, π.χ. κάποια πρόσφατη απώλεια, ένας χωρισμός, πένθος, φυσικές καταστροφές κ.ά.
- Έντονες αλλαγές ή προβλήματα στην καθημερινότητα, π.χ. απώλεια εργασίας, οικονομικές δυσκολίες, διαζύγιο, ζωή με ένα παιδί με ειδικές ανάγκες κ.ά.
- Τυχόν προβλήματα υγείας, όπως αυτά που προαναφέραμε και άλλα π.χ. θυρεοειδής, αυτοάνοσα νοσήματα, σακχαρώδης διαβήτης.
Αυτοί οι παράγοντες μπορεί να ευνοούν την ανάπτυξη άγχους, θλίψης, φόβων και δυσφορίας. Ακόμη, ενδέχεται να αλλοιώνουν προσωρινά την κλινική εικόνα κάποιου, ο οποίος, εάν εξεταστεί μερικό καιρό αργότερα, να μη βρεθεί με εξίσου έντονα συμπτώματα ή με τα ίδια συμπτώματα.
5) Διάρκεια και ένταση συμπτωμάτων: το βασικότερο σημείο για τη διάγνωση
Η κατάθλιψη έχει πιο ήπια και πιο έντονη μορφή. Σε κάθε της μορφή, όμως, είναι υποχρεωτικό για να προκύψει η διάγνωσή της να προκαλεί πρόβλημα στη λειτουργικότητα. Δυσκολίες στην καθημερινή ζωή για το μεγαλύτερο μέρος της ημέρας, σχεδόν κάθε μέρα, για συνεχόμενο χρονικό διάστημα κάποιων εβδομάδων τουλάχιστον.
Σε όλη αυτή την περίοδο θα εμφανίζεται το βασικό σύμπτωμα – κριτήριο της έλλειψης ευχαρίστησης από τη ζωή. Της απουσίας ενδιαφέροντος για τη ζωή, καθώς και δυσφορική διάθεση. Παράλληλα, μπορούν να υπάρξουν συχνά ξεσπάσματα σε κλάματα και στενόχωρες σκέψεις. Απόσυρση από κοινωνικές επαφές, αδυναμία θετικής αντίδρασης σε χαρμόσυνα συμβάντα και άλλα.
6) Τα κριτήρια της Αμερικανικής Ψυχιατρικής Εταιρείας
Όταν έχουμε ένα μείζον καταθλιπτικό επεισόδιο, εκτός της διαταραχής του συναισθήματος με τη μορφή δυσφορικής διάθεσης και την ανηδονία, υπάρχουν επίσης κάποια από τα ακόλουθα:
- Διαταραχές της όρεξης, αλλαγές στο βάρος
- Διαταραχές στον ύπνο: αϋπνία ή υπερυπνία ή πολύ πρωινό ξύπνημα
- Έλλειψη ενδιαφέροντος για τις συνήθεις δραστηριότητες, έλλειψη ενέργειας και εύκολη κούραση
- Ψυχοκινητική ανησυχία, πιο αργές σκέψεις και αντιδράσεις ή αντιθέτως ευερεθιστότητα και νευρικότητα
- Αδυναμία συγκέντρωσης σε ένα έργο, δυσκολία στην προσοχή
- Επαναλαμβανόμενος αυτοκτονικός ιδεασμός, σκέψεις που σχετίζονται με το θάνατο ή την αυτοκτονία.
Ασφαλώς, όλα αυτά μπορείτε να τα γνωρίζετε. Για να προβείτε σε μία πιο «ασφαλή» εξαγωγή συμπεράσματος για κάποιο οικείο σας πρόσωπο που δεν βλέπετε να είναι πολύ καλά τον τελευταίο καιρό. Εντούτοις, μόνο ένας ειδικός ψυχολόγος, ψυχίατρος ή ψυχοθεραπευτής θα μπορέσει να προβεί στη διάγνωση της κατάθλιψης. Το τονίζουμε ξανά αυτό.
Συμπερασματικά, θα μπορούσε κανείς να πει για κάποιον ή και για τον εαυτό του ότι πάσχει από κατάθλιψη. Ωστόσο, η σωστή εκτίμηση και διάγνωση της νόσου μπορεί να πραγματοποιηθεί μόνο από τους κατάλληλους ειδικούς ψυχικής υγείας.
Διότι διάφοροι παράγοντες μπορεί να επηρεάζουν την ψυχολογία και την ψυχική μας κατάσταση που να φαίνεται σα να έχουμε κατάθλιψη. Το πότε έχουμε κατάθλιψη όντως μόνο ένας ειδικός μπορεί να μας το απαντήσει. Και, το βασικότερο όλων, να μας βοηθήσει να το αντιμετωπίσουμε. Σίγουρα, με το να έχετε επίγνωση των κριτηρίων που αναλύσαμε παραπάνω μπορείτε κι εσείς με περισσότερη βεβαιότητα να δείτε αν κάποιο αγαπημένο σας πρόσωπο φαίνεται να έχει καταθλιπτικά συμπτώματα.