Ενδεχομένως να έχει συμβεί να ακούσεις το λεκτικό σύνολο «συναισθηματική νοημοσύνη» από τηλεοπτικά προγράμματα, από ανθρώπους που γνωρίζεις, ή ακόμη κι από εσένα την ίδια. Ξέρεις, όμως, πραγματικά τι σημαίνει, τι περιλαμβάνει η έννοια αυτή; Ή μήπως απλά στέκεσαι στο ότι έχει να κάνει – όπως γενικά πιστεύεται – με το συναίσθημα και ότι οι γυναίκες είναι φυσικά πιο συναισθηματικές κι έχουν μεγαλύτερη κατανόηση από τους άνδρες;
Διάβασε το άρθρο του ηλεκτρονικού περιοδικού Δυναμική Γυναίκα σχετικά με το τι είναι η συναισθηματική νοημοσύνη σύμφωνα με τα εγχειρίδια Ψυχολογίας, τι σημαίνει δηλαδή αυτό το περίφημο EQ, αλλά και ποιες ομάδες ατόμων διαφέρουν μεταξύ τους ως προς το βαθμό στον οποίο η συναισθηματική νοημοσύνη τους είναι περισσότερο έντονη ή όχι.
Συναισθηματική νοημοσύνη: Τι είναι το γνωστό EQ και σε ποιους είναι πιο ανεπτυγμένο;
Η αλληλεπίδραση των δύο μυαλών
Για αρχή, είναι απαραίτητο να αναφέρουμε πως, όπως υποστηρίζει η επιστήμη της Ψυχολογίας, ο καθένας και η καθεμία από εμάς διαθέτει δύο μυαλά: ένα μυαλό που σκέφτεται κι ένα μυαλό που αισθάνεται. Το πρώτο είναι ο λογικός νους, για τον οποίο έχουμε επίγνωση και ο οποίος σχετίζεται με χαρακτηρισμούς όπως ενσυνείδητος και στοχαστικός (= έχει την ικανότητα να στοχάζεται, να συλλογίζεται, να σκέπτεται). Το δεύτερο μυαλό μας είναι ο επονομαζόμενος συγκινησιακός νους, που είθισται να ταυτίζεται με έννοιες όπως είναι η παρορμητικότητα και ενίοτε το παράλογο. Προσοχή· ας μη συνδέουμε τον αποκαλούμενο συγκινησιακό νου μόνο με το αίσθημα της συγκίνησης, έτσι όπως την ορίζουμε στην καθημερινότητά μας! Για τη διανοητική μας ζωή, λοιπόν, δηλαδή για τον τρόπο με τον οποίο γνωρίζουμε και προσλαμβάνουμε το περιβάλλον μας και τα συμβάντα του, τα δύο αυτά μυαλά που διαθέτουμε συνυπάρχουν, «συνεργάζονται» κι αλληλεπιδρούν.
Η αναλογία λογικής και συναισθήματος
Το ότι τα δύο αυτά μυαλά μας συμβιώνουν και το ένα επιδρά στο άλλο δεν καθορίζει από μόνο του το πόσο ανεπτυγμένο είναι το καθένα τους, μιας και εξ ορισμού δε διαθέτει κανένας άνθρωπος 50% λογικό νου και 50% συγκινησιακό νου (αν μπορούσαμε να προβούμε σε μία ποσοστιαία μέτρηση). Στον καθένα και στην καθεμία από εμάς αντιστοιχεί μία συγκεκριμένη και διαφορετική αναλογία όσον αφορά στον έλεγχο της λογικής και στον έλεγχο του συναισθήματος στο μυαλό. Όπως αντιλαμβανόμαστε, πάντως, όσο πιο έντονο είναι σε κάποιον το συναίσθημα, τόσο περισσότερο κυρίαρχος θα είναι ο συγκινησιακός νους και κατ’ επέκταση τόσο πιο αδρανής θα είναι ο λογικός νους. Και αντιστρόφως. Τι ακριβώς μπορεί να καθορίσει την αναλογία λογικής – συναισθήματος και κατά συνέπεια λογικού – συγκινησιακού νου, δυστυχώς δεν είμαστε ακόμα σε θέση να ορίσουμε με ακρίβεια. Οι επιστημονικές έρευνες, όμως, που συστηματικά πραγματοποιούνται έχουν δείξει ότι υπάρχουν ορισμένοι προβλεπτικοί παράγοντες, δηλαδή κάποιες συνιστώσες που μπορούν να καθορίζουν πόσο αυξημένη θα είναι σε κάποιον η συναισθηματική νοημοσύνη που θα διαθέτει. Θα τις δούμε εν συνεχεία.
Ο ρόλος των φύλων· διαφέρουν οι άνδρες κι οι γυναίκες ως προς τη συναισθηματική νοημοσύνη;
Οι περισσότερες έρευνες που γίνονται σε παιδιά, εφήβους και νέους συμπεριλαμβάνουν στα ευρήματά τους πως τα κορίτσια και οι νέες κοπέλες κατανοούν πολύ καλύτερα τα συναισθήματα. Οι επιδόσεις των κοριτσιών, με άλλα λόγια, είναι στατιστικώς σημαντικά υψηλότερες από τις επιδόσεις των αγοριών τόσο ως προς τον τρόπο που αναπαριστούν τις κοινωνικές διαστάσεις των συναισθημάτων όσο και ως προς τον τρόπο που αντιμετωπίζουν τα συναισθήματα. Αντιθέτως, τα αγόρια σημειώνουν συστηματικά υψηλότερα scores σε αυτό-αναπαραστάσεις που αντιστοιχούν στη συναισθηματική απάθεια. Βασιζόμενοι, επομένως, σε αυτά τα ευρήματα μπορούμε με ασφάλεια να συμπεράνουμε πως για την παιδική, εφηβική και πρώιμη ενήλικη ζωή τους, τα θηλυκά πρόσωπα έχουν περισσότερο ανεπτυγμένη τη συναισθηματική νοημοσύνη τους σε σύγκριση με τους άρρενες των ίδιων ηλικιακών κατηγοριών. Ωστόσο, είναι σημαντικό να τονίσουμε πως οι διαφορές ανάμεσα στα δύο φύλα φαίνεται ερευνητικά να μειώνονται ολοένα και περισσότερο όσο περνούν τα χρόνια και τα άτομα μεγαλώνουν, έως ότου τελικά (σχεδόν) εξαφανίζονται.
Ο ρόλος της ηλικίας· διαφέρει η συναισθηματική νοημοσύνη ανάλογα με την ηλικιακή κατηγορία στην οποία ανήκει κάποιος;
Όπως προαναφέρθηκε, η απάντηση είναι σαφής: ΝΑΙ, τα άτομα έχουν διαφορετικό βαθμό συναισθηματικής νοημοσύνης μέχρι την ηλικία των 20 περίπου ετών σε σύγκριση με τη συναισθηματική νοημοσύνη που διαθέτουν ως ενήλικα, η οποία μάλιστα αλλάζει διαρκώς. Μπορεί, όπως είπαμε, οι διαφορές ανάμεσα σε άνδρες και γυναίκες να τείνουν με την πάροδο των ετών να εξαφανίζονται, αυτό όμως δεν πρέπει από κανέναν και καμία μας να ταυτιστεί με την αντίληψη ότι όσο μεγαλώνουμε «πτωχαίνει» η συναισθηματική νοημοσύνη μας. Διότι κάτι τέτοιο είναι αναληθές. Σύμφωνα με τις πραγματοποιηθείσες έρευνες της επιστημονικής κοινότητας, η συναισθηματική νοημοσύνη συνδέεται ελάχιστα μεν, στατιστικώς σημαντικά δε, με την ηλικία στην οποία κανείς βρίσκεται. Κυρίως στα άτομα που είναι μεταξύ 30 και 60 χρόνων, έχει παρατηρηθεί μία τάση αύξησης του βαθμού της συναισθηματικής νοημοσύνης, γεγονός που έχει αποδοθεί στο ότι όσο μεγαλώνουμε αποκτάμε περισσότερες εμπειρίες ζωής οι οποίες μας βοηθούν να βελτιώνουμε την ικανότητά μας να κατανοούμε τα συναισθήματα των άλλων και να τα λαμβάνουμε υπ’ όψιν μας. Και από αυτήν εδώ την τελευταία πρόταση δίνουμε μία πολύ καλή πάσα για να θίξουμε ελαφρώς το επόμενο ζητούμενο.
Η άρρηκτη σύνδεση ανάμεσα στη συναισθηματική νοημοσύνη και την ενσυναίσθηση
Η ενσυναίσθηση, έννοια και κατάσταση για την οποία έχουμε ξαναμιλήσει σε άρθρα μας, αφορά στην ικανότητα του ανθρώπου να μπορεί να βλέπει τον κόσμο μέσα από τα μάτια του άλλου, να μπορεί να συντονίζεται συναισθηματικά με το συνομιλητή του, να αντιλαμβάνεται πώς νιώθει εκείνος για το καθετί που συζητούν. Πρόκειται για μία μείζονος σημασίας αρετή που όλοι κι όλες οφείλουμε να προσπαθούμε να αναπτύσσουμε μέρα με τη μέρα. Η συναισθηματική νοημοσύνη, λοιπόν, συνδέεται άμεσα και στενά με την έννοια της ενσυναίσθησης, αφού η τελευταία είναι βασικό στοιχείο της πρώτης.
Τι είναι τελικά η συναισθηματική νοημοσύνη;
Εφόσον έχουμε μιλήσει για όλα τα παραπάνω, εφόσον έχουμε επιχειρήσει να κατανοήσουμε λίγα βασικά πραγματάκια για τη συναισθηματική νοημοσύνη, θεωρούμε σκόπιμο να συμπεριλάβουμε με λίγα λόγια το τι είναι η έννοια αυτή και τι περιλαμβάνει, έτσι ώστε από εδώ και στο εξής να τη χρησιμοποιούμε σωστά στο λόγο μας. Εν συντομία, η συναισθηματική νοημοσύνη περιέχει τα ακόλουθα στοιχεία:
- Το να έχουμε επίγνωση των συναισθημάτων των άλλων όταν αυτά εμφανίζονται «μέσα τους» ή εξωτερικεύονται.
- Το να αναγνωρίζουμε τα συναισθήματα που μας εκφράζονται από τους άλλους ως μία ευκαιρία για επικοινωνία μαζί τους και ως μία προσπάθεια για σύναψη μιας οικείας σχέσης.
- Το να ακούμε τα συναισθήματα των άλλων μέσω της ικανότητας που λέγεται ενσυναίσθηση και εν συνεχεία να τα επικυρώνουμε.
- Και το να μπορούμε να μετατρέπουμε σε λέξεις τα δικά μας συναισθήματα.
Αυτό είναι το EQ.