Οι λέξεις «βία» και «σχέση» μας φαίνεται αδιανόητο να χωράνε στην ίδια πρόταση, αλλά δυστυχώς ορισμένες φορές συνδέονται. Μπορεί την σωματική βία να την δούμε, σε μεγαλύτερο βαθμό, προς τις γυναίκες, αλλά δεν θα λέγαμε ότι ισχύει και στην ψυχολογική βία που φαίνεται να την βιώνουν και άντρες και γυναίκες. Στην αρχή μίας σχέσης, φυσικά, είναι κάτι που δεν μπορούμε να σκεφτούμε σαν εξέλιξη, αλλά αυτό δεν σημαίνει πως δεν μπορεί να προκύψει.
Υπάρχει όμως περίπτωση αυτό που στην πορεία ονομάζουμε «ψυχολογική βία» να μπορούμε να την παρατηρήσουμε από την αρχή! Συνήθως τα συναισθήματά μας είναι αυτά που δεν μας βοηθούν ιδιαίτερα ώστε να αντιληφθούμε πως κάποιες συμπεριφορές δεν είναι και τόσο κολακευτικές αφού αργότερα μπορεί να γίνουν πολύ πιεστικές και να μας δημιουργήσουν προβλήματα και συναισθηματικά σκαμπανεβάσματα.
Τι σημαίνει όμως «ψυχολογική βία», ειδικότερα μέσα σε μία σχέση; Πώς την αντιλαμβανόμαστε; Αν θα θέλαμε να δώσουμε έναν ορισμό, θα ήταν η ψυχολογική πίεση που μπορεί να αισθανόμαστε από τον σύντροφό μας και για κάποιον λόγο αδυνατούμε να αντιδράσουμε με αποτέλεσμα να καταπιέζουμε και οι ίδιες τον εαυτό μας.
Ψυχολογική βία μπορεί να δεχόμαστε σε διάφορες καταστάσεις μέσα σε μία σχέση. Το παράδοξο είναι ότι μία τέτοιου είδους βία, μπορεί να μην είναι ξεκάθαρη ούτε στα άτομα που την βιώνουν. Παρακάτω θα δούμε κάποια παραδείγματα που την παρατηρούμε ώστε να καταλάβουμε καλύτερα τι εννοούμε ψυχολογική βία στη σχέση.
Ψυχολογική βία στη σχέση – Παραδείγματα
1) Μου ρίχνει την αυτοπεποίθηση
Με πολλούς τρόπους μπορεί να συμβεί κάτι τέτοιο μέσα σε μία σχέση. Κάτι που ίσως παρατηρούμε σε αυτήν την περίπτωση είναι ότι σε πρώτη φάση διακρίνουμε έντονη ζήλια την οποία θεωρούμε αρκετά κολακευτική. Στην πορεία της σχέσης όμως περιπλέκονται τα πράγματα και μπορεί να δημιουργηθεί μία περίπλοκη κατάσταση κατά την οποία για να καταφέρει να διαχειριστεί την ζήλια του, ρίχνει την δική μας αυτοπεποίθηση.
Φυσικά δεν υπονοούμε πως αυτό συμβαίνει σε κάθε περίπτωση, αλλά είναι καλό για εμάς να μπορούμε να το αναγνωρίσουμε όταν συμβεί στην δική μας σχέση. Η αλήθεια είναι ότι συνήθως οι γύρω μας μπορούν να το παρατηρήσουν πιο εύκολα από εμάς και σε αυτό παίζουν σημαντικό ρόλο τα συναισθήματά μας που δεν μας επιτρέπουν να πιστέψουμε πως κάτι τέτοιο μπορεί να συμβαίνει στην δική μας σχέση.
Ορισμένες φορές, άντρες που δεν μπορούν να διαχειριστούν την ζήλια τους, ακόμα και ασυναίσθητα επιλέγουν να μειώνουν την σύντροφό τους ώστε να αποκτούν οι ίδιοι τον έλεγχο της συμπεριφοράς της και των αντιδράσεων.
2) Αν φύγω δεν θα τα καταφέρω μόνη
Κάτι που μπορεί να αρχίσουμε να βιώνουμε σε μία σχέση που δεν είναι υγιής είναι η σκέψη πως ακόμα και αν επιλέξουμε να απομακρυνθούμε δεν θα καταφέρουμε να τα βρούμε με τον εαυτό μας και να είμαστε καλά προχωρώντας μπροστά. Δεν είναι περίεργο αντιδράσεις και λόγια του συντρόφου μας να μας έχουν κάνει να έχουμε υιοθετήσει τέτοιου είδους σκέψεις.
Ίσως να μην μας το έχει ποτέ ανοιχτά, αλλά με τον τρόπο του να έχει καταφέρει να το πιστέψουμε. Είναι κάποιου είδους ψυχολογική βία που δύσκολα μας γίνεται αντιληπτή σε πρώτη φάση. Θα λέγαμε ότι φροντίζει κατά κάποιο τρόπο να μας δείξει ότι μας είναι τόσο απαραίτητος, ασχέτως που εμείς μπορεί να πιεζόμαστε και να το βλέπει ξεκάθαρα.
Αυτό συμβαίνει κάποιες φορές όταν ο σύντροφος αντιλαμβάνεται πως η σχέση δεν πάει καθόλου καλά κι εμείς έχουμε σκοπό να αντιδράσουμε σε αυτό, με κάποιον τρόπο. Αυτού του είδους η ψυχολογική βία φαίνεται να ασκείται από άτομα που δεν βρίσκουν έναν καλύτερο τρόπο ώστε να μειώσουν τις πιθανότητες να θέλει η σύντροφος να φύγει από τη σχέση. Ουσιαστικά δεν μπορούν να καταλάβουν ότι υπάρχουν τρόποι να διορθώσουν κομμάτια της σχέσης τους ώστε να είναι υγιής και προχωρούν σε μία λύση που φαίνεται να την διαλύει ολοένα και περισσότερο.
3) Πρέπει να αποδεικνύω ότι είμαι «σωστή» σε όλα
Σε πρώτο επίπεδο δεν μπορούμε αντιληφθούμε πως και αυτό είναι μία είδους ψυχολογική πίεση. Μάλιστα αρχικά μπορεί να μας φαίνεται και απόλυτα φυσιολογικό αφού και οι ίδιες νιώθουμε την ανάγκη να μας βλέπει ο σύντροφός μας ως την μία και μοναδική. Το μπέρδεμα δημιουργείται στον τρόπο που θα συμβεί αυτό.
Στην πραγματικότητα, τα συναισθήματα είναι αυτά που κάνουν στα μάτια μας και στην καρδιά μας ένα άτομο μοναδικό. Σε αυτήν την περίπτωση όμως, θα μιλήσουμε για την νοοτροπία ότι μία γυναίκα πρέπει να είναι μέσα σε μία σχέση «σωστή» σε όλους τους ρόλους. Μπορεί να ακούγεται ιδανικό για κάποιον αλλά αυτό δεν σημαίνει πως μία γυναίκα πρέπει να πιέζεται καθημερινά ώστε να φαίνεται η ιδανική γυναίκα στα μάτια του.
Ειδικότερα σε αυτό το σημείο θα δούμε ότι υπάρχει περίπτωση με έναν έμμεσο τρόπο, ο σύντροφός μας να μας κάνει να πιέζουμε καθημερινά τον εαυτό μας μέχρι ακόμα και σε σημείο να τον χάσουμε! Φυσικά, δεν μπορούμε να παραβλέψουμε ότι αυτό συμβαίνει ορισμένες φορές γιατί εμείς οι γυναίκες το επιλέγουμε και χωρίς να φέρει κάποιο μερίδιο ευθύνης ο σύντροφός μας.
4) Δεν μετράει η γνώμη μου στις αποφάσεις
Πόσο μειονεκτικά μπορεί να νιώσουμε όταν αντιληφθούμε ότι η γνώμη μας δεν μετράει μέσα στη σχέση μας και σε αυτά που θα έπρεπε να αποφασίζουμε από κοινού. Παίρνουμε αυτόματα ένα ρόλο δεύτερο και διακοσμητικό. Μάλιστα σε ορισμένες περιπτώσει νιώθουμε ότι μας πνίγει αυτή η κατάσταση και η σκέψη πως δεν μας υπολογίζει μας κάνει να αισθανόμαστε αρκετά άσχημα.
Η ψυχολογική βία σε αυτήν την περίπτωση έχει να κάνει με την πίεση που αισθανόμαστε όταν οι σκέψεις που περνούν από το μυαλό μας σχετίζονται με το ότι μας θεωρεί ανίκανες να αποφασίσουμε, δεν μας υπολογίζει ως προσωπικότητες και ότι γενικότερα πιστεύει ότι είμαστε κατώτερες όταν πρόκειται για σημαντικά θέματα.
5) Δεν μπορώ να είμαι εμφανισιακά όπως μου αρέσει
Σε αυτό το σημείο, ίσως σε πρώτο επίπεδο, να μην αντιλαμβάνεστε ακριβώς που βρίσκεται η ψυχολογική πίεση. Για να το κάνουμε λοιπόν, λίγο πιο ευδιάκριτο, θα μιλήσουμε για την περίπτωση που ο σύντροφός μας βρίσκει τρόπο να μας κάνει να αισθανόμαστε άσχημα με τις επιλογές μας στην εμφάνισή μας.
Δεν λέει απλά την γνώμη του αν κάτι του αρέσει ή όχι αλλά μας επιβάλλει να έχουμε την εμφάνιση με την οποία ο ίδιος νιώθει μεγαλύτερη ασφάλεια. Έτσι μπορεί, για παράδειγμα, να έχουμε επιλέξει ένα ρούχο για την έξοδό μας που μας πάει πολύ αλλά ο ίδιος κάνει τα πάντα για να μας πείσει για το αντίθετο. Δεν θα μπορούσε να φανταστεί ότι θα τραβήξουμε βλέμματα επάνω μας.
Για να μιλήσουμε όμως για ψυχολογική βία, τότε σημαίνει πως μας κάνει να νιώθουμε άσχημα σιγά σιγά με την εμφάνισή μας και να πιστεύουμε πως δεν μας ταιριάζει τίποτα υιοθετώντας ακόμα και μια εμφάνιση που εμείς δεν αισθανόμαστε όμορφα με αυτήν.
6) Θεωρεί ότι πάντα οι γυναίκες προκαλούν
Δεν είμαστε ο εαυτός μας και καταπιέζουμε τον πραγματικό μας χαρακτήρα ώστε ν αποφύγουμε τις εντάσεις. Κάποια άτομα έχουν την τάση να γνωρίζουν κάποιον όπως είναι και στην συνέχεια να θέλουν να παρέμβουν στον χαρακτήρα και την προσωπικότητά τους με τέτοιον τρόπο ώστε να τον φέρουν στα δικά τους μέτρα.
Εδώ αναφέρουμε ένα απλό παράδειγμα μίας τέτοιας περίπτωσης. Δεν είναι περίεργο η κοινωνικότητά μας να φαίνεται στον ίδιο ξαφνικά, πρόκληση. Έχει αρχίσει να μας τονίζει πως οι κοινωνικές γυναίκες δείχνουν προκλητικές με αποτέλεσμα να προσπαθούμε να αλλάξουμε πιέζοντας τον εαυτό μας ώστε να αποφύγουμε τυχόν παρεξηγήσεις ή ακόμα και συγκρούσεις.
7) Εκμεταλλεύεται τα συναισθήματά μου
Η ψυχολογική βία μέσα στη σχέση δείχνει εκμετάλλευση συναισθημάτων. Δηλαδή, πατάμε πάνω στα έντονα συναισθήματα του άλλου προς εμάς ώστε να ασκήσουμε ψυχολογική βία. Γνωρίζουμε ότι ο άλλος δύσκολα θα αντιδράσει «φοβούμενος» μήπως μας χάσει ή φύγουμε και βρίσκουμε πάτημα να φερθούμε με αυτόν τον τρόπο.
Η αλήθεια είναι πως όταν κάποιος ασκεί ψυχολογική βία μέσα στη σχέση, αυτός που τη βιώνει δεν παραμένει πάντα επειδή έχει συναισθήματα, αλλά ορισμένες φορές καταλήγει να παραμένει από φόβο. Γενικά τα συναισθήματα σε αυτήν την περίπτωση μπερδεύονται τόσο που και το ίδιο το άτομο που την βιώνει δεν μπορεί να τα ξεδιαλύνει στον ίδιο του τον εαυτό.
Ψυχολογική βία στη σχέση – Αξίζει να προσπαθήσουμε;
Είναι δύσκολο να απαντήσουμε μονολεκτικά αν πρέπει να απαντήσουμε αν αξίζει ή όχι να προσπαθήσουμε. Ο λόγος είναι πως υπάρχουν κάποιες προϋποθέσεις και στην μία περίπτωση και στην άλλη.
Αυτό όμως θα θέλαμε να τονίσουμε είναι πως ίσως αξίζει να προσπαθήσουμε όταν το άτομο που την ασκεί, θεωρήσουμε πως δεν το αντιλαμβάνεται. Αν είναι ένα άτομο συζητήσιμο που θα καταλάβαινε και θα μπορούσε να διορθώσει αυτήν την συμπεριφορά, τότε «ναι» θα άξιζε να προσπαθήσουμε.
Υπάρχει όμως και η περίπτωση να μας ασκεί ψυχολογική βία απόλυτα συνειδητά αφού πιστεύει πως αυτός είναι ένας τρόπος να διατηρήσει τον έλεγχο μέσα στη σχέση. Αυτή είναι και η πιο δύσκολη περίπτωση αφού μία συζήτηση δεν φαίνεται να είναι ικανή να αλλάξει και πολύ την κατάσταση.
Όταν αρχίσουμε, λοιπόν, να αντιλαμβανόμαστε ότι ο σύντροφός μας ασκεί ψυχολογική βία τότε τα συναισθήματά μας έχουν ήδη μπερδευτεί και ίσως κάποια αντικατασταθεί από σκέψεις που δεν θα βοηθούσαν την εξέλιξη της σχέσης μας. Κανένας δεν πρέπει να ανέχεται ψυχολογική βία και να την υπομένει για κανέναν λόγο οπότε καλό θα ήταν αν νιώθουμε έτσι μέσα στη σχέση μας να δώσουμε περισσότερη σημασία στο τι συμβαίνει ακριβώς μέσα σε αυτήν.