Υπάρχουν φορές που το σώμα μάς προειδοποιεί πως κάτι συμβαίνει μέσω μίας ενόχλησης ή ενός πόνου, ωστόσο η επίσκεψη στον γιατρό δεν καταφέρνει να προσδιορίσει την αιτία του προβλήματος, ούτε και γιατί συνεχίζει να υφίσταται η ενόχληση. Το σώμα φαίνεται να νοσεί αλλά δεν υπάρχει ξεκάθαρη οργανική αιτία- και αυτό είναι που δημιουργεί μεγαλύτερο άγχος. Οι ψυχολόγοι και οι γιατροί εν γένει αναφέρονται σε αυτή την κατηγορία σωματικών ενοχλήσεων ως “ψυχοσωματικά συμπτώματα” και τα αποδίδουν σε εσωτερικές συγκρούσεις, άγχος και κάποια άλυτα ψυχολογικά τραύματα. Όσο μεγαλύτερο το σοκ και το άγχος, τόσο μεγαλύτερη είναι και η πιθανότητα “σωματοποίησης”, δηλαδή κάποιος να βιώνει όλη αυτή την ψυχολογική πίεση ως σωματική ενόχληση και πόνο.
Πώς δημιουργούνται τα ψυχοσωματικά συμπτώματα;
Τόσο οι ψυχολογικές, όσο και οι νευρολογικές έρευνες έχουν πλέον καταδείξει τη σύνδεση του εγκεφάλου με το σώμα, με τον εγκέφαλο να στέλνει αναρίθμητα ερεθίσματα και πληροφορίες στο σώμα ανά δευτερόλεπτο. Στη συνέχεια, το σώμα λαμβάνει αυτές τις πληροφορίες, τις επεξεργάζεται και τις στέλνει πίσω στον εγκέφαλο. Αυτή η συνεχής ανατροφοδότηση γίνεται ακόμα εντονότερη με την παρουσία του μυαλού, το οποίο συνεχώς μεταφράζει και αποκωδικοποιεί οποιοδήποτε ερέθισμα αντιλαμβάνεται στο περιβάλλον. Έτσι, για παράδειγμα, όταν κάποιος βλέπει έναν σκύλο, ο εγκέφαλος ενημερώνει το σώμα για την παρουσία του ζώου, στο μυαλό όμως μπορεί να ανακαλούνται εικόνες από ένα παρελθοντικό γεγονός από δάγκωμα σκύλου. Αμέσως δημιουργείται άγχος, η ένταση του οποίου μπορεί να οδηγήσει σε έναν μικρό πανικό ή ακόμα και σε έντονες τάσεις φυγής και φόβου.Στην τελευταία περίπτωση το άτομο ίσως μετά αναφέρει τάσεις αδιαθεσίας, κόπωσης, ακόμα και πονοκέφαλο- η ένταση που δημιουργήθηκε είχε άμεση επίδραση στο σώμα και τον εγκέφαλο, με αποτέλεσμα την εμφάνιση ενοχλήσεων και κούρασης.
Ποια είναι τα συνηθέστερα ψυχοσωματικά συμπτώματα;
- Σωματική Κόπωση. Το άτομο βιώνει ξαφνική έλλειψη ενεργητικότητας είτε σε καθημερινή βάση, είτε ανα τακτά χρονικά διαστήματα μέσα στη μέρα. Αν και η σωματική κούραση είναι κάτι το σύνηθες σε σχέση με τους έντονους ρυθμούς της καθημερινότητας, ωστόσο η μακροχρόνια κόπωση χωρίς πραγματική αιτία (και παρ’όλο που το άτομο μπορεί να ξεκουράζεται επαρκώς και να τρέφεται σωστά) είναι ένα από τα πιο συνηθισμένα ψυχοσωματικά συμπτώματα.
- Συχνοί Πονοκέφαλοι. Άλλη μία σημαντική ένδειξη είναι οι συχνοί πονοκέφαλοι-εφόσον βέβαια έχουν αποκλειστεί τα οργανικά αίτια. Το έντονο άγχος και η στεναχώρια έχουν ως αποτέλεσμα το να δημιουργείται μεγαλύτερη ένταση στον εγκέφαλο, η λεγόμενη “κεφαλαλγία τάσεως”-μιας και η επεξεργασία των δεδομένω γίνεται σε πιο έντονους ρυθμούς- αλλά και ολόκληρο το σώμα. Μέσω ερευνών, οι ειδικοί καταλήγουν πως όσο πιο πολύ άγχος έχουμε, τόσο περισσότερο σφίγγουμε τα δόντια και τους μύες του προσώπου, κάτι που οδηγεί σε ακόμα περισσότερο πονοκέφαλο.
- Πόνοι στο στομάχι. Συνηθίζεται όταν υπάρχει άγχος επίτευξης στόχου, αλλά γενικά είναι ένα από τα βασικότερα ψυχοσωματικά συμπτώματα. Συνοδεύεται από μη διάθεση πρόσληψης τροφής, νευρικότητα, ευερεθιστότητα.
- Πόνος στο στέρνο. Σχετίζεται με την προβληματική αναπνοή, αφού κάποιος που βιώνει έντονο άγχος τείνει να παίρνει ρηχές και διακεκομένες ανάσες. Δεν είναι από τα πιο συνηθισμένα συμπτώματα, μπορεί όμως να εμφανιστεί σε άτομα που βιώνουν έντονο άγχος και τάσεις πανικού.
Πώς διαχειριζόμαστε τα ψυχοσωματικά συμπτώματα;
Εφόσον έχει αποκλειστεί από έναν ειδικευμένο γιατρό η πιθανότητα σωματικής πάθησης, χρειάζεται να βρούμε τρόπους διαχείρισης των συμπτωμάτων που δημιουργούνται από ψυχολογικά αίτια και άγχος. Κάποιες βασικές συμβουλές είναι οι εξής:
- Παρατηρούμε πότε εμφανίζονται οι ενοχλήσεις. Μετά από ποιά γεγονότα και καταστάσεις μπορεί να νιώθουμε σωματικό πόνο;Αυτό θα μας βοηθήσει στο να κατανοήσουμε και τί μας ενοχλεί γενικά περισσότερο και να το αντιμετωπίζουμε πιο ψύχραιμα, ώστε να αποφύγουμε να δημιουργήσουμε σωματική και ψυχολογική ένταση.
- Βρίσκουμε άμεσους τρόπους χαλάρωσης. Μπορεί να είναι μία μικρή βόλτα, να ακούσουμε χαλαρωτική μουσική, να διαβάσουμε ένα βιβλίο, γενικά ό,τι μπορεί να συνεισφέρει στην ψυχική μας υγεία. Είναι σημαντικό να βρούμε τρόπους που πραγματικά μας ηρεμούν και μας βοηθούν να αποφορτιστούμε από την μεγάλη ένταση που έχουμε συσσωρεύσει.
- Βρίσκουμε ένα δημιουργικό χόμπι. Οι δημιουργικές ενασχολήσεις έχουν ως αποτέλεσμα την αποταύτιση από μία αγχώδη κατάσταση και την χαλάρωση. Μπορούμε να δοκιμάσουμε κάτι καινούριο ή να ασχοληθούμε με κάτι στο οποίο πραγματικά να είμαστε καλοί και να το απολαμβάνουμε. Το σημαντικό είναι να είναι δημιουργικό και να εμπλέκεται τόσο ο νους, όσο και το σώμα, προκειμένου να επέλθει μεγαλύτερη ισορροπία.
- Τρεφόμαστε σωστά και ισορροπημένα. Έχει παρατηρηθεί πως σε στιγμές έντονου άγχους και ψυχολογικής πίεσης, οι περισσότεροι άνθρωποι έχουν την τάση να καταναλώνουν τροφές πλούσιες σε ζάχαρη και λιπαρά, με αποτέλεσμα ο οργανισμός να υφίσταται μεγαλύτερη ζημιά κόπωση. Ειδικά στην περίπτωση της ζάχαρης, εκεί που συμβαίνει είναι να αυξάνεται κατακόρυφα για λίγο η διάθεση και στη συνέχεια να υπάρχει άμεση πτώση στη ζωτικότητα μας. Είναι καλό να προτιμούνται τροφές με περισσότερη θρεπτική αξία και φυσικά σάκχαρα (όπως τα φρούτα) προκειμένου να τονωθεί ο οργανισμός και να περιοριστούν οι αρνητικές συνέπειες του άγχους αλλά και η πιθανή εμφάνιση ψυχοσωματικών συμπτωμάτων.
- Μιλάμε με τους δικούς μας ανθρώπους, και αν χρειαστεί και με έναν ειδικό. Η βοήθεια των ανθρώπων που πραγματικά μας αγαπούν και μας στηρίζουν μπορεί να αποδειχθεί εξαιρετικά σημαντική σε στιγμές έντονου άγχους και ψυχολογικής φόρτισης. Η διάθεση τους να μας ακούσουν είναι από μόνη της βοηθητική, ενώ παράλληλα μπορεί να μοιραστούν μαζί μας την άποψη τους και τρόπους να διαχειριστούμε το στρες. Σε περίπτωση που τα ψυχοσωματικά συμπτώματα επιμένουν, τότε είναι καλό να επισκεφθούμε έναν ειδικό σε θέματα ψυχικής υγείας προκειμένου να πάρουμε εξειδικευμένες απαντήσεις αλλά και επιστημονικούς τρόπους αντιμετώπισης των ζητημάτων που μας απασχολούν.
Στην αντιμετώπιση των ψυχοσωματικών συμπτωμάτων είναι σημαντικό να βρούμε χρόνο για τον εαυτό μας όχι μόνο για να ξεκουραστούμε από την εσωτερική πίεση, αλλά και για να καταλάβουμε ποιες είναι οι καταστάσεις που μας οδηγούν στο σημείο να σωματοποιούμε το άγχος μας. Μπορούμε να αφιερώνουμε λίγη ώρα κάθε μέρα στο να καταγράφουμε τις στρεσογόνες εμπειρίες μας και να αξιολογούμε το πόσο η κάθε μία μας δημιουργεί ένταση, και αν αυτή οδηγεί σε σωματικές ενοχλήσεις. Το να αφουγκραστούμε όσα μας λέει το σώμα και η ψυχή μας είναι από τα πιο ωφέλιμα πράγματα που μπορούμε να κάνουμε για εμάς, αφού θα οδηγηθούμε σε περισσότερη αυτογνωσία και εσωτερική γαλήνη!