Πολλές από εμάς πιθανότατα να έχουν αναρωτηθεί σχετικά με τη φύση και τη συμβολή της ψυχοθεραπείας, ενώ άλλες ίσως και να έχετε οδηγηθεί στο γραφείο κάποιου ή κάποιας ψυχολόγου για τους δικούς σας λόγους. Για όσες από εσάς δεν έχετε σχετική εμπειρία, αποφασίσαμε να συγγράψουμε ένα άρθρο με λίγα και απλά πράγματα αναφορικά με την ψυχοθεραπεία και ορισμένα πρακτικά ζητήματα που οι περισσότεροι λογικά σκεπτόμαστε προτού επισκεφθούμε έναν ψυχολόγο. Ας πάρουμε τα πράγματα ένα – ένα με τη σειρά…
Ψυχοθεραπεία: Τι είναι, πόσο διαρκεί, πόσο κοστίζει, σε τι βοηθάει ο ψυχολόγος
Τι είναι η ψυχοθεραπεία;
Από την ετυμολογία της λέξεως (ψυχοθεραπεία < ψυχή + θεραπεύω) μπορεί κανείς αμέσως να αντιληφθεί ότι πρόκειται για μία διαδικασία μέσω της οποίας η ανθρώπινη ψυχή θεραπεύεται, βρίσκει την ίασή της. Κι επειδή η ψυχή από μόνη της είναι μία έννοια κάπως ακαθόριστη (;), αόριστη (;), ή σίγουρα μη ορατή και υλική ύπαρξη, ίσως αυτό να προκαλεί μία δυσκολία στην κατανόηση του τι είναι η ψυχοθεραπεία ή ακόμη και μία δυσπιστία από πλευράς των ανθρώπων σε σχέση με την αποτελεσματικότητα που η τελευταία θα μπορούσε να έχει.
Από εντελώς πρακτική άποψη, όμως, τα πράγματα διαφέρουν κάπως σε σύγκριση με το προηγούμενο θεωρητικό κομμάτι. Στην πράξη, θα λέγαμε ότι η ψυχοθεραπεία πρόκειται για μία διαδικασία αλλεπάλληλων ερωτημάτων από την πλευρά του ειδικού ψυχικής υγείας προς τον εκάστοτε θεραπευόμενο, ενώ ο δεύτερος καλείται να δίνει απαντήσεις στα καταλλήλως διαμορφωμένα ερωτήματα του πρώτου. Σε καμία περίπτωση δεν υπάρχουν έτοιμα ερωτήματα ή έτοιμα πακέτα ερωτημάτων για κάθε περίσταση από μεριάς των ψυχολόγων, ούτε έτοιμες λύσεις που οι ειδικοί μέσω της εκπαίδευσής τους έχουν μάθει και τις εφαρμόζουν πάνω σε κάθε ομάδα ατόμων με ίδιο ή παρόμοιο θέμα.
Οι ψυχολόγοι δεν είναι παντογνώστες και, σαφώς, δεν είναι μάγοι! Έχουν τη γνώση που είναι απαραίτητη στο να βοηθήσουν κάθε άτομο ξεχωριστά να βρει την αλήθεια και τις ειλικρινές απαντήσεις στα ερωτήματα που οι πρώτοι τους θέτουν, ανακαλύπτοντας τον εαυτό τους. Διότι η αλήθεια και οι απαντήσεις τους βρίσκονται 100% στο εσωτερικό, στην ψυχή του καθενός μας, κι αυτό που έχει τεράστια σημασία και αξία είναι κανείς να τις ανακαλύπτει. Σε αυτό ακριβώς το σημείο στέκεται ο ψυχολόγος, με την ειδικευμένη κατάρτισή του αλλά και την ενσυναίσθηση που δείχνει, και βοηθάει τον εκάστοτε θεραπευόμενο να αποκαλύψει τελικά τις διάφορες αλήθειες του, απαντώντας στις ερωτήσεις και εκφέροντας ο ίδιος με τα δικά του λόγια την κρυμμένη του πραγματικότητα. Άρα, με μία λέξη, ο ψυχολόγος είναι ο αρωγός, ο βοηθός, ο συνοδοιπόρος του κάθε ατόμου που κάνει ψυχοθεραπεία.
Πόσο διαρκεί η ψυχοθεραπεία;
Ασφαλώς, και δεν υπάρχει μία στάνταρ διάρκεια της διαδικασίας αυτής ούτε φυσικά συγκεκριμένα προκαθορισμένα πακέτα διάρκειας για κάθε περίσταση. Ο κάθε θεραπευόμενος είναι ολωσδιόλου μία διαφορετική περίπτωση, μία ξεχωριστή περίπτωση, μία εξ ολοκλήρου καινούρια εμπειρία. Μεταξύ των ανθρώπων γενικά υπάρχουν ομοιότητες, συνεπώς είναι λογικό και να βρεθούν ακόμη και στον ίδιο ψυχολόγο άτομα που θα παρουσιάζουν κοινά. Τα κοινά, όμως, αυτά θα είναι μετά βεβαιότητας σχετικά με τη φύση του προβλήματός τους. Για παράδειγμα, στον ίδιο ψυχολόγο θα βρεθούν άτομα που θα εμφανίζουν κάποια αγχώδη διαταραχή. Αυτό, ωστόσο, δεν έχει να πει τίποτα απολύτως στον ψυχολόγο αναφορικά με το πόσο θα διαρκέσει η ψυχοθεραπεία, διότι οι διαπροσωπικές / διατομικές διαφορές τους είναι στην πραγματικότητα πάρα πολλές, κάτι που ο ψυχολόγος γνωρίζει πολύ καλά.
Σε γενικές γραμμές, είναι απαραίτητο τα άτομα που αντιμετωπίζουν οποιοδήποτε πρόβλημα (χωρίς απαραιτήτως να πάσχουν από κάποια ψυχική διαταραχή) να ακολουθούν μία σειρά από συστηματικές θεραπείες, οι οποίες στο σύνολό τους να είναι, παραδείγματος χάριν, τουλάχιστον 10. Για σοβαρές περιπτώσεις, οι 10 συνεδριάσεις πιθανότατα να μην επαρκούν, αλλά και πάλι αυτό εξαρτάται αποκλειστικά από τη θέληση του θεραπευόμενου, από το πόσο πιστεύει στον ψυχολόγο του και στη συμβολή του τελευταίου, από το πόσο εφαρμόζει τις νοητικές αλλά και πρακτικές συμβουλές του και διάφορα άλλα τέτοια πράγματα. Οι συνεδριάσεις γίνονται συνήθως 1 φορά ή 2 φορές ανά βδομάδα. Επίσης, σε κάθε περίπτωση μπορούν να υπάρξουν αναμνηστικές συνεδριάσεις, που στον αριθμό τους είναι πολύ λιγότερες από τις αρχικές. Στο πλαίσιο των αναμνηστικών συνεδριάσεων, παρέχεται στον ψυχολόγο η δυνατότητα επανεξέτασης της κατάστασης του πελάτη του αλλά και απάντησης του ψυχολόγου σε κάθε απορία ή δυσκολία που κατά το διάστημα που μεσολάβησε γεννήθηκαν στο θεραπευόμενο.
Ας δούμε, λόγου χάριν, μία γυναίκα που είχε κάνει με τον ψυχολόγο της 13 συνεδριάσεις προκειμένου να αντιμετωπίσει την κλειστοφοβία της. Ας πούμε ότι ο ψυχολόγος της είναι καταρτισμένος με τη γνωστική – συμπεριφορική προσέγγιση (που είναι… «στη μόδα» αυτόν τον καιρό) κι άρα, πέρα από τα άλλα, μία πρακτική που είχε συμβουλεύσει τη γυναίκα αυτή να ακολουθεί ήταν το να μπαίνει σε ασανσέρ μαζί με κάποιο αγαπημένο της πρόσωπο για ασφάλεια αλλά μέσα της να σκέφτεται ότι το ασανσέρ είναι ένα μέσο διευκόλυνσης, ότι δεν μπορεί να της συμβεί τίποτε κακό εντός αυτού κ.λπ. Στις 2 – 3 αναμνηστικές συνεδριάσεις που η γυναίκα αυτή πιθανώς να ζητήσει έπειτα από ένα 10μηνο, μπορεί να ξαναρωτήσει τον ειδικό σχετικά με το τι ακριβώς της έχει πει να κάνει όταν βρίσκεται σε ένα ασανσέρ έτσι ώστε να καταπολεμάει αυτή την αναίτια φοβία της.
Πόσο κοστίζει η ψυχοθεραπεία;
Σε καιρούς όπως οι σημερινοί, το κόστος κάθε υπηρεσίας έχει μεγάλη σημασία για την πλειονότητά μας, για να μην πούμε για όλους μας. Το ίδιο συμβαίνει και με την ψυχοθεραπεία, για το ξεκίνημα της οποίας πολλοί θα αναρωτιούνται και θα ανησυχούν για το οικονομικό κομμάτι. Και εδώ, δεν υπάρχει μία στάνταρντ τιμή, ένα προϋπάρχον κοστολόγιο σύμφωνα με το οποίο δρουν κι εργάζονται όλοι οι ψυχολόγοι. Το πόσο κοστίζει η κάθε συνεδρία είναι πραγματικά θέμα του εκάστοτε ψυχολόγου, άπτεται δηλαδή εξ ολοκλήρου στη δική του συνείδηση. Ανάλογα με την περιοχή στην οποία βρίσκεται ένα ιδιωτικό γραφείο, ανάλογα με τον αριθμό των πελατών που το επισκέπτονται, ανάλογα με την εμπειρία και την ειδίκευση του ψυχολόγου κ.λπ. μπορούν να ποικίλουν και οι τιμές. Υπάρχουν ψυχολόγοι που παίρνουν 10, 15 και 20 ευρώ για την κάθε συνεδρία, άλλοι που απαιτούν 40 και 50 ευρώ κι άλλοι που έχουν πολύ «διαλεκτό» πελατολόγιο και μπορεί να παίρνουν ακόμη και τριψήφιο αριθμό για κάθε συνεδρία.
Δύο πράγματα είναι βέβαια και χρήζουν επισήμανσης εν προκειμένω: Πρώτον, ότι η ψυχοθεραπεία βασίζεται στη σχέση που διαμορφώνεται μεταξύ θεραπευτή και θεραπευόμενου, η οποία πρέπει ασφαλώς να είναι σχέση αμοιβαίας εμπιστοσύνης προκειμένου να υπάρξει αποτέλεσμα στη θεραπεία. Επομένως, δεν μπορεί ο ψυχολόγος να κάνει εκπτώσεις του τύπου 50% στις τιμές του ή ακόμη και να δέχεται δωρεάν κάποιους πελάτες επειδή εκείνοι έχουν κάποιο ψυχικό θέμα αλλά αδυνατούν να τον πληρώσουν. Γιατί, κατ’ αυτόν τον τρόπο, είναι σαν ο ειδικός να εκτελεί μία φιλανθρωπία (;), ένα λειτούργημα (;), κάτι τέτοιο τέλος πάντων, που αυτομάτως ευτελίζει την αξία τόσο του ίδιου ως επαγγελματία όσο και της ψυχοθεραπείας ευρύτερα. Βέβαια, είναι στο χέρι του ψυχολόγου το να μειώσει ως ένα βαθμό το κόστος της κάθε συνεδρίας σε άτομα που παρακολουθεί, που βλέπει ότι πραγματικά τον έχουν ανάγκη, αλλά έχουν οικονομική στενότητα. Και δεύτερον, είναι σημαντικό να κατανοήσουν όλοι ότι η ψυχοθεραπεία δεν είναι πλέον προνόμιο των πλουσίων, δεν απευθύνεται σε καμία περίπτωση μόνο στους έχοντες πολλά χρήματα και οικονομική άνεση, στους ευκατάστατους με λίγα λόγια. Αντιθέτως, οι περισσότεροι λίγο – πολύ μπορούμε από άποψη οικονομικών να προβούμε στην αρχή μίας ψυχοθεραπείας.
Σε τι βοηθάει ο ψυχολόγος;
Στο ερώτημα αυτό απαντήσαμε εκτενέστερα παραπάνω. Ο ψυχολόγος, μέσα στην ψυχοθεραπεία κι όντας επαρκώς και καταλλήλως εκπαιδευμένος και καταρτισμένος, βοηθάει το κάθε άτομο να δει με ένα άλλο ζευγάρι μάτια τον εαυτό του, έτσι ώστε να μπορεί κάθε φορά να βρίσκει την αλήθεια που κρύβεται μέσα του αλλά μόνος του δεν μπορεί να βρει. Η αποτελεσματικότητα της ψυχοθεραπείας συνδέεται άρρηκτα με το είδος της σχέσης που θα αναπτυχθεί μεταξύ θεραπευόμενου και θεραπευτή, καθώς παράλληλα και από το κατά πόσο πρόθυμος, ανοικτός και συνεργάσιμος είναι ο δεύτερος.
Οι γυναίκες, επειδή μάλλον έχουμε γαλουχηθεί από αιώνες πριν με το να μαθαίνουμε να κατανοούμε και να εκφράζουμε τα συναισθήματά μας, είμαστε πολύ συχνότερες πελάτισσες σε γραφεία ψυχολόγων. Το αντίθετο φαίνεται ακόμα να ισχύει για τον ανδρικό πληθυσμό, που δυσκολεύεται αφενός να κατανοήσει και να εκφράσει τα συναισθήματά του άρα και να αναγνωρίσει τυχόντα προβλήματα που αντιμετωπίζει, αφετέρου να ξεπεράσει το ταμπού που επικρατούσε κάποτε στην κοινωνία αναφορικά με την ψυχολογία, τον ψυχολόγο, την ψυχοθεραπεία και τα συναφή. Ωστόσο, πολλοί ειδικοί ψυχικής υγείας παραδέχονται ότι οι άνδρες που αποφασίζουν να προβούν είτε μεμονωμένα (σε ατομική ψυχοθεραπεία) είτε μαζί με τη σύντροφό τους (σε ψυχοθεραπεία ζεύγους) είτε μαζί με την οικογένειά τους (σε οικογενειακή ψυχοθεραπεία) δουλεύουν πολύ σκληρά και υπακούουν πλήρως στις συμβουλές και προτροπές των ειδικών.